Հոլովում, գոյականի հոլովները

Բառերը նախադասության անդամ դառնալու համար հաճախ ենթարկվում են ձևափոխությունների:օրինակ՝ անտառ,անտառը,անտառի,անտառին, անտառից,անտառով,անտառում:Գոյականների այնպիսի ձևափոխությունը որից կախված է նրանց պաշտոնը նախադասության մեջ,կոչվում է հոլովում:Հոլովման ժամանակ բառի ստացած որոշ ձևերը կոչվում են հոլովներ:Վերևի նախադասություններում անտառ բառը հոլովել է անտառ,անտառը,անտառի,անտառին,անտառից,անտառով,անտառում  Սրանք անտառ բառի հոլովաձևերն են:Գոյականներից բացի հոլովվել կարող են նաև դերանունները:Մյուս խոսքի մասերը կարող են  հոլովվել գոյականաբար գործածվելիս:

Հայերենն ունի 7 հոլով

·         Ուղղական

·         Սեռական

·         Տրական

·         Հայցական

·         Բացառական

·         Գործիական

·         Ներգոյական

Ուղղական հոլով

Ուղղական հոլովն բառի ուղիղ ձևն է:Որոշյալ առման դեպքում ուղղական հոլովն ստանում է որոշիչ հոդ ը կամ ն: Օրինակ՝.

Քար-քարը

Ձի-ձին

Տուն-տունը

Քույր-քույրը

Օր-օրը

Գարուն-գարունը

Եվ այլն…

Ինչպես տեսնում ենք բաղաձայնով վերջացող բառերին ավելանում է ը հոդը իսկ ձայնավորով վերջացող բառերին ն հոդը:

Ուղղական հոլովով դրված բառերը հիմնականում գործածվում են որպես՝

Ենթակա

Գետը լեռներից շառաչով գալիս և անց է կենում դաշտերի միջով:Այս նախադասության մեջ գետը ենթական է:

Ստորոգելի

Դա մի լեռնային գետ է:

Ուղղական հոլովով դրված բառերը հիմնականում գործածվում են որպես՝

Կոչական.

Վահան Տերյան,ինչպե՞ս երգեմ հիշատակը քո,թող լուռ փռվի հիմա իմ դեմ անյույս երեկո:Վահան Տերյան կոչականը դրված է ուղղական հոլովով;Ուղղական հոլովով դրված բառերը կարող են գործածվել նաև որպես գոյականի լրացում

Գոյականի լրացում օրինակ՝

Բժիշկ Արշակն այդ օրն ուշացել էր:

Բժիշկ բառը լրացնում է Արշակ գոյականին,նախադասության մեջ դարձել է գոյականի լրացում,այն դրված է ուղղական հոլովով:

Սեռական հոլով

Սեռական հոլովը կազմում է 2 եղանակով.

1.ուղղականին վերջավորություններ ավելացնելով(արտաքին հոլովում.)

Օրինակ՝ քար +ի,ձի+ու,քույր-քր+ոջ,օր+վա,գարուն-գարն+ան:

2.բառի արմատին հնչյունները փոփոխելով(Ներքին հոլովում).

Տուն-տան(ու>ա),հայր-հոր(այ>ո)

Արտաքին հոլովման ժամանակ սեռական հոլովն ստանում է –ի,-ու,-ան,-ոջ,-վա,-ց վերջավորությունները. Օրինակ աշխարհ աշխարհի աշխարհ բառի սեռականը կազմվել է ի վերջավորությամբ:Ներքին հոլովման դեպքում փոխվում է բառի վերջին վանկի ձայնավորը կամ երկհնչյունը.այ>օ(ո)օրինակ՝.

Մայր-մոր

Հայր-հոր

Եղբայր-եղբոր

Եվ այլն….

Ինչպես տեսնում ենք բերված օրինակներում սեռական հոլովը կազմվում է բառի արմատի հնչյունները փոփոխելով:Սեռական հոլովի կազմության քրեականական մասնիկները կոչվում են հոլովչիներ.

Ի,ու,ան,ոջ,վա,ց,ա,ո:բերված օրինակների միջոցով մենք արդեն տեսանք,որ Ի,ու,ան,ոջ,վա,ց հոլովիչները ձևավորում են արտաքին հոլովումներ իսկ ա,ո հոլովիչները ներքին հոլովումներ:Սեռականից բացի հոլովիչները պահպանվում են նաև այլ հոլովներում.

Դրանցով որոշվում է գոյականի հոլովման տեսակը.

Օրինակ՝

Քարը-քարի-քարին-քարից…

Ինչպես տեսնում ենք ի հոլովիչը պահպանվել է տարբեր հոլովաձևերում նշանակում է քար բառը պատկանում է ի հոլովման կամ ձին-ձիու-ձիուն-ձիուց…

             Այս բառի մեջ տարբեր հոլովաձևերում պահպանվել է ու հոլովիչը նշանակում է ձի բառը պատկանում է ու հոլովմանը:

Օրը-օրվա-օրվան-օրվանից

Օրը բառը պատկանում է վա հոլովման որովհոտև վա հոլովիչը պահպանվել է տարբեր հոլովաձևերում:

Հայրը-հոր-հորը-հորից-հորով…

Հայրը բառը պատկանում է ո հոլովման որովհետև տարբեր հոլովներում պահպանվել է ո հոլովիչը:Բերված օրինակներում նաև տեսնում ենք որ ի,ու,վա հոլ հոլովումները արտաքին հոլովումներ են ո հոլովումը ներքին հոլովում է :

Սեռական հոլովը որոշիչ հոդ չի ստանում:Սեռական հոլովը հիմնականում արտահայտվում է պատկանելության մեջ գործածվում է որպես գոյականի լրացում.օրինակ

Արագածի,Արարատի

Հայացքի դեմ սգավոր,

Սև տուֆակերտ մի պալատի

Տրտմահանդես դահլիճում

Պառկած է նա

Որպես անթագ,բայց հիրավի թագավոր…

Արարատի,Արագածի,պալատի բառերը դրված են սեռական հոլովով և նախադասության մեջ դարձել է գոյականի լրացում :.......

Աղբյուրը դիտեք այստեղ